Tevehhüm-ü Ebediyet
Tahmini okuma süresi: 8 dk.

745 defa okundu.

Kitap:Prizma 7 (Zihin Harmanı)

Tevehhüm-ü ebediyet nasıl aşılır?

Tevehhüm-ü ebediyet, insanın kendisini ebedî ve lâyemût (ölmeyecek)
zannetmesi, hiç ölmeyecekmiş gibi dünyaya bağlanması, yaşamak için yaşaması,
peşin zevk-safa ve ücretlerle avunarak sadece hâlihazırı yaşaması, geçmiş ve
geleceği umursamaması demektir.

Tevehhüm-ü ebediyet hissi insanda bazen o derece gelişir ki ferdin hayatını
bütün bütün tesiri altına alır. Hatta insan, kendi hayatını bırakır, içinde
yaşadığı dünyanın hayatı ile alâkadar olmaya durur ve sadece kıyametin kopmasını
düşünür; evet sanki onun için endişe verici başka bir şey yokmuş gibi sadece
ondan endişelenir, onunla meşgul olur. İki veya üç bin sene sonra da olsa,
münhasıran kıyametin kopacağından endişe duyar. İşte bütün bunlar, tevehhüm-ü
ebediyetten kaynaklanmaktadır. Çünkü insan kendi ölümünü düşünmemekte, içinde
yaşadığı dünyanın ölümüyle ilgilenmektedir.

Herkes için diyemem ama günümüzde çevremize dönüp baktığımız zaman gençliğini
cami, tekke ve zaviyede geçirmiş dahi olsa çok kimsenin kendisini lâyemût
(ölümsüz) zannettiğini görürüz. Öyle ki insanın "Dağı tutsam koparırım, şunu
tutsam yerle bir ederim." dediği veya ileride diyeceği ve demesi muhtemel olan
devreleri vardır. İnsan o devrelerde hep tevehhüm-ü ebediyet ile yaşar.
Özellikle de insan, sıhhati yerindeyken ve gençlik devirlerinde büyük ölçüde
tevehhüm-ü ebediyet ile yaşar ve asla ihtiyarlayacağını, öleceğini düşünmez. Bir
gün buradan göçüp gideceğini hiç hatırına getirmez. Servet u sâmânın elinden
kayıp gideceğini hiç hesaba katmaz.

Bu duygunun üzerine dökülecek kezzap ve insandaki gafleti yok edecek şey,
"fikir ameliyesi"dir. Yani âfâkî ve enfüsî tefekkürle gözden perdeyi sıyırmak ve
hakikati görmeye çalışmaktır. Zira Allah bizim gözümüzden perdeyi açıp da çok
acı bir şekilde hakikati bize göstereceği gün gelmeden gözden perdeyi kaldırıp
hakikati görmek çok önemlidir. Kur'ân-ı Kerim'de Cenâb-ı Hak: "İşte
gözünün önünden perdeyi kaldırdık, şimdi artık gözün pek keskindir!"[1]
Yani senin gözünden perdeyi açtık, gözün de artık pek keskin. O gün varacağın
yeri, seni endişelendiren hesap mahallini göreceksin, Rakîb ve Müheymin olan Hz.
Allah'ın senin hakkındaki hükmüne şahit olacaksın.

Evet, nasıl olsa o gün gelecek. O gün gelmeden dikkat ve tefekkürle gözden
perdeyi sıyırma ve daha şimdiden Cehen­nem'i ve Cennet'i görme, duyma ufkuna
ulaşma çok önemlidir. Ama insan nisyandan mürekkep olduğundan, biraz tefekkürden
uzaklaşınca hemen kendini ebedî yaşayacakmış gibi bir kuruntu içinde hissetmektedir.

İsterseniz küçük bir örnekle konuyu az daha açalım: Meselâ, herhangi birimiz
bir saraya girdik; orada nefsimizin bütün arzu ve iştihalarına göre hazırlanmış
her şey var. "Her şey" derken, yemek sofralarından alın da insanın bedenî
hislerini tatmin eden şeylere kadar hepsini kastediyorum. Ancak bazı emarelerle
anlıyoruz ki, bunların hepsi bize haram edilmiş ve hepsi de yasak. Binaenaleyh o
sofraların hiçbirine el uzatamayacak, o nâmahremlerin harîmine sokulamayacak ve
o memnû (yasak) meyvelerden de yiyemeyeceğiz demektir. Zira arz edildiği gibi
onların üzerlerinde "yasak" ifade veya işareti var. Bazen bu durumdaki bir
insan, nefsine mağlup olabilir.. yemekler onun midesini sulandırır ve o cazip
şeyler onun dikkatini çeker, kendisine baktırır, şehevî hisleri onu harekete
geçirerek fena şeylere doğru zorlar. O da tam bu sırada onlara elini uzatabilir.

İşte bu zat tam temayüllerinin güdümünde iken birdenbire bir perde açılıverse
ve Cehennem bütün dehşetiyle, Cennet de bütün debdebe ve ihtişamıyla onun
gözünün önünde tülleniverse, artık böyle biri her şeyin, iştihasını kabartmasına
rağmen ne o haram yemeklere elini uzatır, ne de haramlara doğru bir adım atar.

Bu itibarla diyebiliriz ki, insana fenalıkları yaptıran daha ziyade onun
gafleti, tûl-i emeli (hiç ölmeyecekmiş gibi dünyaya dalması) ve hakikati
göremeyişidir. Zannediyorum ashab-ı kiramın günahlardan uzak durmasında da işte
bu husus müessir olmuş. Bizler de eğer ameliyat-ı fikriye ile (fikrî
operasyonla) iki kere iki dört eder kat'iyetinde Cennet'in ve Cehennem'in
mevcudiyetini hep mülâhazaya alabilsek nefsimizi frenleyecek, fenalıklara
girmeyecek, daima ahireti nazara alacak ve hayatımızı her zaman ölçülü
yaşayacağız. Böyle bir ameliyeden mahrum kaldığımız zaman ise, Cennet ve
Cehennem nisyan perdesi altına gömülecek, biz de Allah'a inansak dahi, çok defa
hislerimize mağlup olacak, tûl-i emel ve tevehhüm-ü ebediyet düşüncesiyle
fenalıklara girecek ve kendimizi dünyadan kâm almaya salacağız.

Tevehhüm-ü ebediyeti aşmanın bir yolu da "rabıta-ı mevt"­tir. Zira
ölümü düşünerek dünyanın fâni olduğu mülâhazasını taşımak, tevehhüm-ü ebediyeti
delik deşik eden önemli bir yöntemdir. Ancak şu an etrafımıza bakınca görüyoruz
ki, ateş sadece düştüğü yeri yakıyor. Kimin evinde birisi ölürse ancak onlar
ölümü hatırlıyor ve bu önemli konu başkalarının umurunda bile değil. Oysa
Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) ölümü hatırlamak gerektiğini ve bunun
için de mezarları ziyaret etmenin faydalı olacağını hatırlatıyor.

Mezarları ziyaret etmek, bidayet-i İslâm'da yasak olmasına rağmen daha
sonraları Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) bunun üzerinde ısrarla
durmuştur. Çünkü mezarlıklar ve mezar taşları, bazı insanların hayatına intikal
ederek çeşitli tedailerle az uyanık gönüller için ahireti hatırlatmaktadır.
Fakat bana öyle geliyor ki gafletten dolayı gönüllerimiz ölmüş gibi.

Şimdilerde zannediyorum kimin bir yakını ölmüşse sadece o kimse ölümü kısmen
hatırlayarak tevehhüm-ü ebediyetten uzaklaşıp biraz olsun kendisine geliyor. Ben
arkadaşlara ölümü hatırda tutmak için hastaneleri ziyaret etmelerini tavsiye
ediyorum. Gitsinler, çeşitli klinikleri gezsinler, sıhhati bozulan ve ölümünü
bekleyen insanların hâline baksınlar. İhtimal böyle bir mülâhaza onların da
birer yolcu olduğunu hatırlatacak ve onlarda yol azığı duygusunu
tetikleyecektir.

Netice itibarıyla tevehhüm-ü ebediyet, bazen bir gafletten kaynaklanmakta,
gaflet ise tefekkürsüz yaşamaktan doğmaktadır. Bunu delecek önemli bir husus
"rabıta-i mevt", diğeri de ölüm ötesini rasat etme ufku sayılan hastaneler ve
hastaların halleridir. Evet, ne zaman insan, bir kısım hastalıklara, arızalara
veya mal, can, evlât konularında bir imtihana maruz kalsa işte o zaman ondaki bu
düşünce delik deşik olur.

Hâsılı, tevehhüm-ü ebediyet düşüncesini ne ile deleceksek ve bu atmosferi ne
ile parçalayacaksak parçalamamız gerekmektedir. Yoksa bu duygu bizi boğar da,
gerçek insanlık atmosferine bir türlü yükselemeyiz; yükselip Rabbimiz'in
rahmetiyle münasebete geçeceğimiz atmosferi bulamayız. Biz iki hususu hep canlı
tutmalıyız: Tefekkür ameliyesi ve rabıta-i mevt (ölümü düşünme). Bunlar aynı
zamanda ehl-i tarikat, ehl-i tasavvuf ve erbab-ı hakikatin hayatlarında
uyguladıkları hususlardır.